Η αληθινή ιστορία πίσω από τον Παναμά: συνέντευξη με τον Michael Hudson

Η απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του Michael Hudson στην Sharmini Peries του Real News Network αναδημοσιεύθηκε επιμελημένη από το περιοδικό Counterpunch.  Η μετάφραση στα ελληνικά έγινε από τον Θανάση Μπούνταλη με την άδεια του περιοδικού. Σε αγκύλες τα σχόλια του μεταφραστή.

Sharmini Peries: Από την πρώτη εβδομάδα που τα 11 εκατομμύρια έγγραφα με την ονομασία Panama papers δημοσιεύθηκαν από το International Consortium of Investigative Journalists, έγιναν πασίγνωστα. Τα έγγραφα συνδέονται με το Παναμαϊκό δικηφορικό γραφείο Mossack Fonsesca το οποίο βοήθησε στην δημιουργία εξωχώριων λογαριασμών ώστε να ξεπλύνουν χρήμα και να αποφύγουν φόρους μερικοί από τους πλουσιότερους και ισχυρότερους ηγέτες.

Την Τρίτη [12/4/2016] η αστυνομία του Παναμά έκανε επιδρομή στην εταιρεία Mossack Fonseca για να αναζητήσει περισσότερα έγγραφα που συνδέονται με παράνομες δρασηριότητες. Τι όμως περιμένουν να βρουν, αφού από καιρό γνωρίζουμε ότι οι εξωχώριοι λογαριασμοί χρησιμοποιούνται από τον τραπεζικό τομέα για αποφυγή φόρων (ουσιαστικά κακοποιοί με λευκό κολάρο) σε ιδρύματα όπως η Credit Suisse και αλλού; Αλλά ποιος είναι πραγματικά πίσω από την δημιουργία αυτών των μηχανισμών και παραθύρων για φοροαποφυγή;

Ο οικονομολόγος Michael Hudson λέει ότι ο Παναμάς δημιουργήθηκε ως φορολογικός παράδεισος από συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας για τον σκοπό αυτό. Ο Hudson είναι ένας διακεκριμένος καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι, Κάνσας Σίτυ, και πρώην οικονομολόγος ισοζυγίου πληρωμών στην τράπεζα Chase Manhattan. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, και το τελευταίο μεταξύ τους είναι το Killing the Host: How Financial Parasites and Debt Bondage Destroy the Global Economy.

Michael, ας αρχίσουμε με μια σύντομη εξιστόρηση της δημιουργίας του Παναμά και του πώς οι ΗΠΑ τον εξαγόρασαν από την Κολομβία, και την σημασία του σχετικά με τα Panama papers.

HUDSON: Κοίτα, ο Παναμάς βασικά κόπηκε από την Κολομβία για να έχουμε ένα κανάλι. Δημιουργήθηκε περίπου όπως η Λιβερία. Δεν είναι πραγματικά χώρα υπό την έννοια του ότι μια χώρα έχει δικό της νόμισμα και δικό της φορολογικό σύστημα. Ο Παναμάς χρησιμοποιεί αμερικανικά δολάρια. Το ίδιο και η Λιβερία.

Η αληθινή ιστορία δεν βγήκε από τα Panama papers. Είναι φυσικό οι δημοσιογράφοι να εστιάζουν σε εγκληματίες που ξεπλένουν χρήμα. Αλλά ο Παναμάς δεν σχεδιάστηκε για να ξεπλένει χρήμα. Σχεδιάσθηκε για να ξεπλένει κέρδη – κυρίως από τις εταιρείες πετρεαλαίου και καυσίμων, και από την βιομηχανία εξορύξεων.

Ο Παναμάς και η Λιβερία για καιρό αναφέρονταν ότι έχουν «σημαίες ευκαιρίας». Πετρελαιοφόρα και φορτηγά νηολογούνταν υπό σημαία Παναμά ή Λιβερίας, ή κάποιας άλλης χώρας που χρησιμοποιούσε το αμερικανικό δολάριο, και όχι το δικό της τοπικό νόμισμα.

Η αληθινή ιστορία δεν βγήκε από τα Panama papers. Είναι φυσικό οι δημοσιογράφοι να εστιάζουν σε εγκληματίες που ξεπλένουν χρήμα. Αλλά ο Παναμάς δεν σχεδιάστηκε για να ξεπλένει χρήμα. Σχεδιάσθηκε για να ξεπλένει κέρδη – κυρίως από τις εταιρείες πετρεαλαίου και καυσίμων, και από την βιομηχανία εξορύξεων.

Αυτό το πρωτοανακάλυψα πριν από περίπου 40 χρόνια, όταν έκανα μια μελέτη για το ισοζύγιο πληρωμών της βιομηχανίας πετρελαίου. Πήγα στην Standard Oil, της οποίας ο θησαυροφύλακας (Treasurer) με ξενάγησε στον ισολογισμό της. Του είπα, δεν μπορώ να καταλάβω αν η Standard Oil και οι άλλες εταιρείες πετρελαίου βγάζουν τα χρήματά τους από την πλευρά παραγωγής του πετρελαίου, ή από την πλευρά διύλισης, διανομής και πώλησής του. Και είπε, «βγάζουμε τα κέρδη μας ακριβώς εδώ στην Νέα Υόρκη, στο γραφείο του θησαυροφύλακα». Ρώτησα τι εννοούσε και μου εξήγησε: «Πουλάμε πετρέλαιο που αγοράζουμε από την Σαουδική Αραβία ή την Μέση Ανατολή σε πολύ χαμηλές τιμές στην πλοιοκτήτρια εταιρεία του πετρελαιοφόρου που είναι νηολογημένο στον Παναμά ή στην Λιβερία». Αυτοί δεν έχουν φόρο εισοδήματος στην χώρα τους διότι δεν είναι πραγματική χώρα. Εν συνεχεία, οι πετρελαϊκές εταιρείες πωλούν το αργό πετρέλαιο σε διανομείς στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη – με πολύ, πολύ μεγάλη ανατίμηση.

Η ανατίμηση είναι τόσο υψηλή που δεν υπάρχει καθόλου περιθώριο κέρδους για τα διϋλιστήρια ή τα πρατήρια βενζίνης που το πωλούν. Έτσι, οι πετρελαϊκές εταιρείες δεν πληρώνουν τιποτα στον φοροεισπράκτορα στην Ευρώπη. Δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος ούτε στην Αμερικανική κυβέρνηση. Όλα τους τα κέρδη καταγράφονται στα πετρελαιοφόρα, τα οποία είναι νηολογημένα σε χώρες που δεν έχουν φόρο εισοδήματος.

Του είπα ότι είχα κοιτάξει τις αναφορές ισοζυγίου πληρωμών της Federal Reserve και τα τεύχη του Treasury Bulletin. Βλέπω, να η Ευρώπη, να η Λατινική Αμερική, να η Αφρική και η Ασία. Δεν μπορώ να βρω που είναι τα εμβάσματα αυτών των κερδών.

Μου είπε να κοιτάξω στην τελευταία γραμμή στο δεξί μέρος του πίνακα των χωρών. Ονομάζεται «Διεθνές» (International). Ρώτησα «δεν είναι όλες αυτές οι χώρες, Ευρώπη κλπ διεθνείς;». Μου λέει, «Όχι». Μου εξήγησε ότι «Διεθνές» ήταν μια ειδική κατηγορία για περιοχές που στην πραγματικότητα τμήμα των ΗΠΑ στο εξωτερικό. Είναι τα εξωχώρια τραπεζικά κέντρα – Παναμάς, Λιβερία κλπ.

Έτσι ανακάλυψα ότι βασικά ο Παναμάς, και ως εκ τούτου οι Παναμαϊκές εταιρείες, αρχικά στήθηκαν για να νηολογούν πετρελαιοφόρα και φορτηγά ορυκτών ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι καταγράφουν όλα τους τα κέρδη από την μεταφορά πετρελαίου, χαλκού ή άλλων ορυκτών, από χώρες του Τρίτου Κόσμου στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.

Οι ΗΠΑ το δέχθηκαν αυτό. Έτσι, η βιομηχανία του πετρελαίου ήταν πραγματικά απηλλαγμένη φόρων από την δεκαετία του 1920. Όταν ο φόρος εισοδήματος [των ΗΠΑ] δημιουργήθηκε το 1913 ή 14, αποσκοπούσε στην φορολόγηση των οικονομικών προσόδων (economic rents). Αλλά οι μεγαλύτερες οικονομικές πρόσοδοι, πετρελαίου, βενζίνης και ορυκτών την γλίτωναν.

PERIES: Michael, ανέφερες σε ένα από τα άρθρα σου ότι το 1967 σε πλησίασε ένας πράκτορας του State Department. Πες μας λίγο για αυτήν την εμπειρία.

HUDSON: Ήταν ένας πρώην υπάλληλος του State Department που είχε πάει να δουλέψει στην Chase. Το πρόβλημα που είχε η Αμερική την δεκαετία του 1960 ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ. Ολόκληρο το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών των ΗΠΑ τις δεκαετίες του 1950, ‘60 μέχρι και τις αρχές του ‘70, ήταν οι στρατιωτικές δαπάνες στο εξωτερικό. Ή το δολάριο θα κατέρρεε ή οι ΗΠΑ έπρεπε να πουλήσουν χρυσό. Αυτό τελικά οδήγησε τον Nixon να αποσυνδέσει το δολάριο από τον χρυσό το 1971. Αλλά για πολλά χρόνια οι ΗΠΑ προσπάθησαν να το αποφύγουν.

Έτσι, το State Department πήγε στην Chase, και είπε, πρέπει να βρούμε κάποιον τρόπο να βρούμε αρκετά δολάρια ώστε να αντισταθμίσουμε το στρατιωτικό έλλειμμα. Και βρήκαν τον τρόπο. Θα έκαναν τις ΗΠΑ την νέα Ελβετία του κόσμου. Μου λέει, «Michael μπορείς να κάνεις έναν υπολογισμό του πόσο εγκληματικό κεφάλαιο υπήρχε παγκοσμίως. Πόσα έβγαζαν οι έμποροι ναρκωτικών, πόσα έβγαζαν οι εγκληματίες συνολικά, πόσα έκρυβαν οι δικτάτορες. Πόσα πηγαίνουν στην Ελβετία, και πώς μπορούν οι αμερικανικές τράπεζες να φέρουν αυτό το χρήμα στις ΗΠΑ;».

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι η Αμερικανική Κυβέρνηση πήγε στην Chase και σε άλλες τράπεζες και τους ζήτησε να γίνουν καλοί Αμερικανοί πολίτες και να κάνουν την Αμερική ασφαλή για τους παγκόσμιους εγκληματίες, να προφυλάξουν τα χρήματά τους και, στην πορεία, να στηρίξουν το δολάριο.

Παλιότερα, είχε ζητηθεί από την Chase να δημιουργήσει μια τράπεζα στην Σαϊγκόν, έτσι ώστε ο στρατός και άλλοι να μη χρειάζεται να βάζουν τα χρήματά τους σε γαλλικές τράπεζες, που έστελναν τα δολάρια πίσω στην Γαλλία, όπου κατέληγαν στον Στρατηγό De Gaulle που τα εξαργύρωνε με χρυσό. Η Chase είπε εντάξει, θα σας βοηθήσουμε να στήσετε τράπεζες.

Άλλες τράπεζες δεν το έκαναν αυτό να αποφύγουν τον νόμο, δεν το έκαναν αρχικά για να καταπατήσουν τον νόμο, αλλά για να είναι καλοί πολίτες και να προσελκύσουν εγκληματικό κεφάλαιο από όλον τον κόσμο. Το ίδιο συνέβη και με τις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες – τις Νήσους Cayman. Είχαν κηρύξει την ανεξαρτησία τους αλλά όχι με σκοπό να γίνουν κανονική χώρα, αλλά για να προσελκύουν δραπετεύον κεφάλαιο στην Αγγλία. Ξαναμπήκαν στην αυτοκρατορία ως αποικία ώστε να μπορούν να χρησιμεύουν ως ενδιάμεσοι ξεπλύματος κεφαλαίων. Η ιδέα ήταν όλο αυτό το χρήμα να έρχεται στις ΗΠΑ ή στην Βρετανία.

Αυτό το πλαίσιο μπορεί εύκολα να ανιχνευθεί αν κοιτάξεις τα χρήματα που μπαίνουν στον Παναμά και άλλα εξωχώρια τραπεζικά κέντρα της Καραϊβικής. Τίποτα από αυτα τα χρήματα δεν μένει στον Παναμά. Μετατρέπονται σε «Αμερικανικά παθητικά προς Παναμά», ή προς άλλα τραπεζικά κέντρα – κυρίως σε υποκαταστήματα τραπεζών των ΗΠΑ στις περιοχές αυτές.

PERIES: Michael, έχω μια ερώτηση. Τις μέρες αυτές τέθηκε συχνά το ερώτημα γιατί δεν κατονομάζονται πολλοί Αμερικανοί ή Καναδοί στα διαρρεύσανατα έγγραφα. Κάποιοι εικάζουν οτι αυτό συμβαίνει διότι στις ΗΠΑ δεν χρειάζονται φορολογικούς παραδείσους, διότι και οι ίδιες οι ΗΠΑ είναι φορολογικός παράδεισος. Πολιτείες όπως η Νεβάδα, το Γουαϊόμινγκ και η Νότια Ντακότα θεωρούνται η νέα Ελβετία της φοροαποφυγής. Εξήγησε πώς δουλεύει η διαδικασία, διότι όλα αλληλοσυνδέονται.

HUDSON: Συνήθως δεν έχεις ένα ή δύο, αλλά συχνά τρία ή τέσσερα κέντρα σε ένα «πέπλο σε στρώματα». Η ιδέα είναι να μη βάλεις χρήματα στις ΗΠΑ απευθείας. Φαντάσου ότι είσαι ένας Ρώσος κλεπτοκράτης, ή Ουκρανός κλεπτοκράτης, και θέλεις να πάρεις ένα δισεκατομμύριο δολάρια και να το ασφαλίσεις. Δεν θα το βάλεις απευθείας σε μια εταιρεία του Ντέλαγουερ ή του Γουαϊόμινγκ. Το χρήμα θα καταλήξει εκεί. Αλλά αν το βάλεις κατευθείαν, η Αμερικανική Κυβέρνηση και η τράπεζα θα πουν, «Για μισό λεπτό. Να ο Πρόεδρος της Ουκρανίας με ένα δις δολάρια, κατευθείαν μέσα στο τραπεζικό μας σύστημα».

Έτσι πρέπει να ξεπλύνεις το χρήμα. Ομοίως και το Κολομβιανό καρτέλ ναρκωτικών. Δεν θα βάλουν το υπόλοιπό τους σε μια τράπεζα του Ντέλαγουερ στο όνομά τους. Πρέπει να περάσει από πολλά στάδια. Το χρήμα φεύγει από την Ουκρανία και την Ρωσία και πάει στην Λετονία, κυρίως μέσω των τραπεζών της Ρίγα. Έχω γνωρίσει άτομα στην Ρίγα, Αμερικανούς που παρέχουν την υπηρεσία σύστασης έως και 30 εταιρειών για αυτόν που ξεπλένει το χρήμα. Στέλνουν το χρήμα, ας πούμε στις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες. Από τις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες θα πάει στον Παναμά. Και μετά θα πάει από τον Παναμά, ήδη κρυμμένο, για να καταλήξει σε μια εταιρεία στο Ντέλαγουερ.

Μπορείς να να δεις τις στατιστικές ισοζυγίου πληρωμών και να βρεις παθητικό τραπεζικών υποκαταστημάτων στον Παναμά ή τις Βρετανικές Δυτικές Ινδίες, ή οπουδήποτε, να χρωστούνται στα κεντρικά στις ΗΠΑ. Μπορείς να κοιτάξεις και να δεις πόσες αμερικανικές μετοχές, πόσα απερικανικά ομόλογα, πόσες αμερικανικές τραπεζικές καταθεσεις προέρχονται από αυτά τα νησιά. Το μέγεθος είναι τόσο τεράστιο ώστε αυτό στηρίζει το δολάριο.

Το Κονγκρέσο το στηρίζει όλο αυτό. Την δεκαετία του 1960 αναγνώρισε ότι βασικά οι εγκληματίες έχουν την μεγαλύτερη ρευστότητα στον κόσμο. Δεν θέλουν να ακινητοποιούν το χρήμα και την περιουσία τους, διότι η ακίνητη περιουσία είναι ορατή. Τα χρηματοοικονομικά προϊόντα στις αναφορές ισοζυγίου πληρωμών ονομάζονται «Αόρατα» (Invisibles). Αν είσαι εγκληματίας, θες να έχεις τα οικονομικά σου αόρατα για να είναι ασφαλή. Και η ασφαλέστερη επένδυση είναι τα Αμερικανικά ομόλογα.

Έτσι διατυπώθηκε το επιχείρημα στο Κονγκρέσο την δεκαετία του 1960: Θέλουμε φόρο 15% επι των κερδών των ομολόγων, ειδικά για τους ξένους; Υποδείχθηκε ότι οι περισσότεροι ξένοι που διακρατουν ομόλογα είναι εγκληματίες. Έτσι το Κονγκρέσο είπε, χρειαζόμαστε το εγκληματικό χρήμα. Δεν θα διακρατούμε φόρο από τους εγκληματίες. Θα κάνουμε το έγκλημα αφορολόγητο. Θα φορολογήσουμε την αμερικανική βιομηχανία, θα φορολογήσουμε την αμερικανική εργασία, αλλά όχι τους ξένους εγκληματίες διότι χρειαζόμαστε τα χρήματά τους. Έτσι δεν θα παρακρατούμε ό,τι έχουν στα καταπιστεύματά τους στο Ντέλαγουερ, που τότε ήταν το κυριότερο, ή στα υποκαστήματα των αμερικανικών τραπεζών στην Νέα Υόρκη ή στο Λονδίνο. Τα υποκαταστήματα των αμερικανικών τραπεζών στο Λονδίνο ήταν οι μεγαλύτεροι καταθέτες και πηγές εσόδων την δεκαετία του '60 για την Chase, την Citibank και άλλες. Ονομάζονταν ευρωδολάρια. Τα ευρωδολάρια που εισέρρεαν σε αυτά τα υποκαταστήματα ήταν κυρίως από εμπόριο όπλων και ναρκωτικών, και τριτοκοσμικούς δικτάτορες στην Αφρική και αλλού.

Έτσι, υπό την πίεση των ΗΠΑ, το διεθνές τραπεζικό συστημα στήθηκε για να διευκολύνει το ξέπλυμα των κεφαλαίων απο ναρκωτικά. Ο λόγος που οι Αμερικανοί και οι Καναδοί δεν είναι ιδιαιτέρως άξιοι λόγου στα αρχεία της δικηγορικής εταιρείας είναι ότι ο ρόλος της ήταν να στήνει ξέπλυμα χρήματος για ξενους, να αποκρύπτει τις πηγές των εισοδημάτων τους. Αλλά η βιομηχανία πετρελαίου δεν τα αποκρύπτει. Η βιομηχανία πετρελαίου δηλώνει όλο της το εισόδημα, και η εξορυκτική βιομηχανία δηλώνει όλο της το εισόδημα από Παναμαϊκές πλοιοκτήτριες εταιρείες, από Λιβεριανές πλοιοκτήτριες εταιρείες. Αλλά επειδή ο Παναμάς και η Λιβερία δεν έχουν φόρο εισοδήματος, δεν υφίσταται φορολογική υποχρέωση για αυτό. Είναι κλεμμένο τίμια και καθαρά από τον φοροεισπράκτορα, όπως ο Γερουσιαστής Hayakawa της Καλιφόρνια είπε ότι η Αμερική έκλεψε τον Παναμά τίμια και καθαρά από την Κολομβία.

PERIES: Γουάου. Η μεγάλη ερώτηση σε όλες αυτές τις συζητήσεις και διαρροές είναι ποιες είναι οι λύσεις του προβλήματος, και είναι κάτι τέτοιο έστω εφικτό;

HUDSON: Κοίτα, η λύση στο πρόβλημα είναι η φορολόγηση των εταιρειών στα παγκόσμια κέρδη τους. Αν ξέρεις ότι μια αμερικανική εταιρεία όπως η Standard Oil, τώρα Exxon, βγάζει Χ δισεκατομμύρια δολάρια σε κέρδη, απλά λες ότι δεν έχει σημασία αν τα δηλώνεις στον Παναμά ή στις ΗΠΑ. Θα θεωρήσουμε αυτό το εισόδημα που δηλώνεις από την Παναμαϊκή πλοικτήτρια εταιρεία σαν να κερδήθηκε στις ΗΠΑ, και θα σε φορολογήσουμε με τον αμερικανικό συντελεστή.

Αυτό όμως εξηγεί γιατί δεν θα υπάρξει λύση στο ξέπλυμα χρήματος. Αν έλυνες το πρόβλημα του ξεπλύματος και φορολογούσες τις εταιρείες στα παγκόσμια κέρδη τους, θα φορολογούσες την Apple σε όλο το εισόδημά της που βγάζει αφορολόγητα στην Ιρλανδία, χρησιμοποιώντας την Ιρλανδία ως κεντρό φοροαποφυγής. Θα τα έβαζες με τα μεγαλύτερα παγιωμένα συμφέροντα των ΗΠΑ – πετρέλαιο, βενζίνη και μονοπώλια.

Δεν νομίζω ότι οποιοσδήποτε πολιτικός είναι αρκετά δυνατός ώστε να προσελκύσει προεκλογικές συνδρομές από αυτούς τους βασικούς υποστηρικτές και την ίδια στιγμή να προωθεί πραγματικά την φορολόγησή τους. Θα κυνηγήσουν τον κακομοίρη που προσπαθεί να περάσει μέσα από τα παραθυράκια που η βιομηχανία πετρελαίου έφτιαξε πριν έναν αιώνα. Είναι όμως δύσκολο να κυνηγάς τον κακομοίρη και τους μικρούς φοροδιαφεύγοντες χωρίς να πιάσεις τα μεγάλα ψάρια. Και τα μεγάλα ψάρια είναι οι μεγαλύτερες εταιρείες των ΗΠΑ.

Να γιατί το πρόβλημα δεν θα λυθεί. Δεν θα λυθεί κυρίως διότι οι ΗΠΑ θέλουν να στηρίξουν το δολάριο προσελκύοντας όλο αυτό το εγκληματικό χρήμα, όπως και η Αγγλία θέλει να στηρίξει την στερλίνα καθιστάμενη το κέντρο του δραπετεύοντος κεφαλαίου για όλους τους μεγαλύτερους εγκληματίες του κόσμου, από Ρώσους κλεπτοκράτες μέχρι Αφρικανούς δικτάτορες και Ασιάτες που ασχολούνται με ξέπλυμα χρήματος.

Όλο το χρηματοοικονομικό σύστημα έγινε εγκληματικό καθώς στρατιωτικοποιείτο, για να επιδοτεί τα βαριά στρατιωτικά ελλείμματα χωρών όπως η ΗΠΑ και η Βρετανία. Έτσι χρηματοδοτούν τον στρατιωτικό τους προϋπολογισμό – με ξέπλυμα χρήματος από την παγκόσμια εγκληματική τάξη. Το παραπροϊόν είναι να μένουν οι μεγαλύτερες εταιρείες αφορολόγητες, από την Apple μέχρι την Exxon.