As a rule, political economists of the present day do not take the trouble to study the history of money; it is much easier to imagine it and deduce the principles of this imaginary knowledge Alaxander del Mar, A History of monetary systems (1901)

Την ίδια στιγμή στην Ινδία...

Πριν από λίγο καιρό είχα αναφερθεί στις κινήσεις της Τράπεζας Πειραιώς στο να τοποθετηθεί ώστε να επωφεληθεί από την κατάργηση των χαρτονομισμαων των 500 ευρώ. Επίσης, είχα συνοψίσει τις απόψεις πολλών οικονομολόγων σχετικά με την εξ' ολοκλήρου κατάργηση των μετρητών ως μέτρου για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του μαύρου χρήματος. Προ λίγων δε ημερών, η «Καθημερινή της Κυριακής» προκάλεσε νέες ανησυχίες, μεταφέροντας πληροφορίες για φορολόγηση των αναλήψεων μετρητών από τις τράπεζες ώστε να χτυπηθεί η φοροδιαφυγή. Η σταδιακή κατάργηση των μετρητών είναι πλέον μια ολοένα και πιο πιθανή προοπτική, ανεξαρτήτως του αν (ή πότε) θα πραγματοποιηθεί.

Την ίδια στιγμή για την Ινδία αυτή η προοπτική είναι σχεδόν πραγματικότητα. Στις 8 Νοεμβρίου 2016 ο Πρόεδρος Μόντι συγκλόνισε τους κατοίκους της χώρας ανακοινώνοντας την απόσυρση των χαρτονομισμάτων των 1000 ρουπιών (~14 €) και 500 ρουπιών (~ 7 €), στα πλαίσια ενός σχεδίου που περιελάμβανε την αντικατάσταση των παλιών χαρτονομισμάτων από καινούργια των 500 και 2000 ρουπιών. Θεωρητικά, θα ήταν υπερβολικό να μιλάμε για «κατάργηση των μετρητών». Ας δούμε όμως κάποια στατιστικά στοιχεία:

Τα παραπάνω σημαίνουν ότι ξαφνικά η κυβέρνηση της Ινδίας κατήργησε την συντριπτική πλειοψηφία των συναλλακτικών και αποταμιευτικών μέσων του κοινού. Αφενός υποχρέωσε όσους διαθέτουν τραπεζικούς λογαριασμούς να βάλουν τα χρήματά τους στο τραπεζικό σύστημα, με συνέπεια να περιορίσουν δραματικά τις συναλλαγές τους αφού η οικονομία ακόμη δεν έχει τις υποδομές να αντικαταστήσει τα μετρητά. Όμως για ενατοντάδες εκατομμυρίων Ινδών χωρίς πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα, η απόφαση σημαίνει στιγμιαία απώλεια μεγάλου μέρους των αποταμιεύσεών τους, τις οποίες είχαν «κάτω από το στρώμα».

Ουσιαστικά, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν έχει πλέον πρόσβαση σε χρήμα, σε καμία του μορφή: είτε φυσική, είτε λογιστική. Στην καλύτερη περίπτωση διαθέτει αποταμιεύσεις στις οποίες δεν έχει πρόσβαση, ελλείψει ηλεκτρονικών μέσω πληρωμής. Στην χειρότερη πέρασε απότομα στην απόλυτη ανέχεια. Αυτό είναι ένα μεγάλο πείραμα της κυβέρνησης Μόντι, του οποίου όμως κάποιες άμεσες συνέπειες είναι ήδη ορατές:

Όπως γράφω και στο βιβλίο μου «Το Χρήμα στην Ελλάδα», ο «αντιπραγματισμός» δεν είναι το μυθικό σύστημα συναλλαγών που υποτίθεται ότι χρησιμοποιούσαν οι πρωτόγονες (αχρήματες) κοινωνίες - σύμφωνα πάντα με τους οικονομολόγους - αλλά το σύστημα που αναπτύσσουν οι σύγχρονες (εκχρηματισμένες) κοινωνίες όταν το χρήμα ξαφνικά εξαφανιστεί ή χάσει την αξία του. Αυτό π.χ. είδαμε να συμβαίνει στην Ελλάδα κατά την γερμανική κατοχή με την έκρηξη του υπερπληθωρισμού και την απώλεια της αξίας της δραχμής.

Σήμερα είμαστε μάρτυρες ενός τεραστίων διαστάσεων πειράματος που έχει να κάνει με την εξαφάνιση του χρήματος, τουλάχιστον για ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού μιας χώρας (σύμφωνα π.χ. με ένα περιστατικό, επιβάτης που δεν είχε μετρητά, πλήρωσε κούρσα ταξί με ρύζι, το οποίο αγόρασε με πιστωτική κάρτα από σούπερ μάρκετ).

Θα προλάβει η ινδική οικονομία να περάσει από το στάδιο των μετρητών στο στάδιο των πιστωτικών μέσων πληρωμής χωρίς να διαλυθεί; Θα αποφύγει η ινδική κοινωνία την κατάρρευση; Ποιο είναι το μέλλον των κατωτέρων τάξεων που δεν έχουν πρόσβαση στις λογιστικές μορφές χρήματος; Θα αποφύγουν την ανθρωπιστική καταστροφή;

Τους το ευχόμαστε...

 

*Ο Θανάσης Μπούνταλης είναι διδάκτορας χημείας και ερευνητής στο Florida International University στο Μαϊάμι. Είναι συγγραφέας της νομισματικής ιστορίας «Το Χρήμα στην Ελλάδα, 1821-2001, Η ιστορία ενός θεσμού» (2016).

Add new comment